فلج مغزي به آن دسته از اختلالاتي مي‌گويند كه در اوائل زندگي در مغز پديد مي‌آيد و منجر به از دست رفتن كنترل حركات جسماني ميشود. در برخي از كودكان، آسيب مغزي در دوران حاملگي اتفاق مي‌افتد و در بعضي‌ها بهنگام زايمان سخت بوجود مي‌آيد و به همين دليل جنين ممكن است دچار كمبود اكسيژن شود. همچنين ممكن است فلج مغزي بعلت مشكلات شديد تنفسي در نوزادان نارس بوجود مي‌آيد كه در اين مورد خونريزي داخل مغزي و كمبود اكسيژن به ايجاد آن كمك مي‌كنند.
از ديگر اتفاقاتي كه كمتر روي ميدهند ولي مي‌توانند به بخشهايي از مغز كه مسئول كنترل حركات هستند آسيب برسانند و موجب فلج مغزي بشوند ضربه‌هاي وارده به سر و مننژيت مي‌باشد از آنجايي كه مراكز پيچيده‌تر كنترل ارادي در مغز در ماههاي اول زندگي كودك نقشي ايفاء نمي‌كنند فلج مغزي بهنگام تولد علائمي از خود نشان نمي‌دهد.
ولي بعد از نه ماه ممكن است علائم آن در كودك از قبيل دير نشستن، نااستواري بدن و ناتواني در گرفتن اشياء بچشم آيد. فلج مغزي مي‌تواند بر دست و پاي يكطرف، هر دو پا و بازوها، و يا همه آنها به همراه تنه اثر بگذارد. اگر چه راه افتادن به تأخير مي‌افتد اما معمولاً امكان‌پذير است. اگر دستها و پاها خشك شوند و به اشكال هندسي مشخصي در آيند اصطلاحاً مي‌گويند كودك دچار حالت اسپاستيك Spastic اندامها است. اگر دچار حركات پيچشي و غيرارادي و بدون هدف در اندامها باشد به آن آتتوز (Athetosis) مي‌گويند فلج مغزي يك بيماري پيشرونده كه همچنان رو به وخامت برود نيست. همچنين در كودكان مبتلا به فلج مغزي، هوش طبيعي و توانائيهاي عادي اجتماعي معمولاً از دست نمي‌رود.
علايم شايع
تعداد و شدت علايم زير در كودكان دچار فلج مغزي ، كاملاً متغير است :
– بروز مشكل در مكيدن نوك پستان يا شيشه شير در همان اوايل شيرخوارگي
– فقدان توان عضلاني طبيعي (در مراحل اوليه)
– كندي رشد و نمو (راه رفتن ، صحبت كردن)
– سفتي و اسپاسم عضلات (در مراحل بعدي)
– درجات متغيري از عقب ماندگي ذهني
– مشكل در هماهنگي و تعادل بدن
– كري
– ژست هاي غيرطبيعي بدن
– لوچي
– حركات بي هدف بدن
– تشنج
علل
وجود نقايصي در مغز و نخاع . علت بروز اين نقايص غالباً ناشناخته است . در 90% از موارد، آسيب قبل از تولد يا به هنگام تولد رخ مي دهد. دلايل شناخته شده عبارتند از:
وارد آمدن صدمه به هنگام تولد، از جمله كمبود اكسيژن به مدت طولاني
بروز يك عفونت در مادر در زمان حاملگي ، كه به جنين داخل رحم انتقال يابد؛ به خصوص سرخچه
مننژيت يا آنسفاليت در شيرخوارگي يا كودكي
عوامل افزايش دهنده خطر
نارس بودن
مصرف الكل در زمان حاملگي
بروز تشنج در مادر در زمان حاملگي
زايمان چند قلويي
پيشگيری
ترتيبات مراقبت مناسب را در زمان حاملگي ، شروع درد زايماني ، و زايمان فراهم آوريد.
در زمان حاملگي ، رژيم غذايي طبيعي و متعادل داشته باشيد.
در زمان حاملگي ، بدون مشورت با پزشك خود هيچ دارويي مصرف نكنيد. به هيچ عنوان الكل ننوشيد.
در زمان حاملگي ، از افراد بيمار و مبتلا به عفونت دوري گزينيد.
عواقب مورد انتظار
شدت اين نوع اختلال در كودكان بسيار متغير است . امكان دارد كودك دچار فلج مغزي ، علي رغم ناتواني عضلاني شديد، بسيار با هوش باشد. از بسياري از كودكان دچار فلج مغزي مي توان در محيط گرم خانه نگهداري كرد. آن دسته از كودكاني كه اختلال خفيف تري دارند مي تواند يك زندگي پربار و تقريباً طبيعي داشته باشند. اما كودكاني كه اختلال شديد دارند ممكن است نيازمند مراقبت مخصوص باشند.
درمان
– هيچ راه معالجه اي وجود ندارد. اما با درمان مناسب مي توان به اين كودكان كمك كرد.
– روان درماني يا مشاوره براي كمك به خانواده كودك براي پذيرش وضعيت كودكشان و كمك كردن به وي براي دستيابي به حداكثر توانايي خود
– جراحي براي تصحيح مشكلات عضلاني و بدشكلي هاي مربوطه (گاهي)
– مراقبت در مكان مخصوص نگهداري درازمدت كودكان دچار فلج مغزي شديد (گاهي)
– با توجه به اين كه تشخيص زودهنگام مهم است ، كودك خود را مرتب براي چكاب پيش پزشك ببريد. تشخيص ندادن فلج مغزي ممكن است باعث شود كودك فرصت وارد شدن به برنامه هاي مخصوص براي به حداكثر رساندن رشد و نمو را از دست دهد.
– همواره در مورد خود و كودك تان ديد مثبت داشته باشيد. گاهي نتايج دور از انتظار و خوبي به دست مي آيد.
– با ديگر والديني كه كودكانشان فلج مغزي داشته اند مشورت كنيد و از آنها راهنمايي و كمك بخواهيد.
– در مورد برنامه هاي آموزشي و فيزيوتراپي مخصوص اين كودكان و نيز گروه هاي حمايتي تحقيق به عمل آوريد تا بتوانيد به بهترين درمان دسترسي داشته باشيد و توانايي هاي كودكتان را به حداكثر برسانيد.
داروها
امكان دارد داروهاي ضدتشنج براي كنترل تشنج ضروري شوند.
امكان دارد شل كننده هاي عضلاني براي رفع اسپاسم تجويز شوند.
فعاليت
كودكتان را تشويق كنيد تا هر چقدر مي تواند فعاليت داشته باشد.
با انجام فيزيوتراپي ، كار درماني ، گفتار درماني ، و استفاده از وسايل مخصوص مي توان به كودك كمك كرد تا به حداكثر توانايي ممكن دست يابد.
رژيم غذايي
هيچ رژيم خاصي توصيه نمي شود. يبوست شايع است و شايد نياز به نرم كننده هاي مدفوع وجود داشته باشد.
در اين شرايط به پزشك خود مراجعه نماييد
اگر شما در مورد رشد و نمو كودك خود دچار شك شده ايد يا به فلج مغزي مشكوك هستيد.
بنیاد پیشگیری از معلولیت های مادرزادی و ژنتیک خراسان رضوی به همت خیرین و مساعدت سازمان بهزیستی در تیر ماه سال 1388، با هدف کاهش معلولیت در جامعه در شهر مقدس مشهد تاسیس گردید. خیرین بنیاد در عملی کم سابقه درسطح کشور پس از پژوهشها و تحقیقات به عمل آمده جهت سرمایه گذاری در امور خیر مانـــدگار به این نـــتیجه رسیدند کـه جــهت پیــــشگیری از مــــعلولیتهای مــــادرزادی بنیاد یاد شده را تاسیس نمایند.
